7 kwietnia 2023 r. obchodzimy „Światowy Dzień Zdrowia” a Światowa Organizacja Zdrowia swoje 75 urodziny.
W 1948 roku kraje świata połączyły się i założyły WHO, aby promować zdrowie, dbać o bezpieczeństwo świata i służyć bezbronnym – aby każdy, wszędzie mógł osiągnąć najwyższy poziom zdrowia i dobrego samopoczucia. Rocznica 75-lecia WHO jest okazją do spojrzenia wstecz na sukcesy w dziedzinie zdrowia publicznego, które poprawiły jakość życia w ciągu ostatnich siedmiu dekad.
Historie zdrowotne WHO 7 + 5 dla wszystkich i wszędzie. 75 lat poprawy zdrowia publicznego.
1. Zdrowie dla wszystkich: ostateczny cel
Przez dziesięciolecia WHO zajmowała się kluczowymi wyzwaniami związanymi ze swoją misją: wysiłkom na rzecz poprawy warunków społecznych, aby ludzie rodzili się, dorastali, pracowali, żyli i starzeli się w dobrym zdrowiu. Jednak postęp ten jest stale zagrożony przez utrzymywanie się nierówności zdrowotnych. Cel osiągnięcia „Zdrowie dla wszystkich” pozostaje zatem tak samo ważny dzisiaj, jak 75 lat temu.
2. Łagodzenie śmiertelnych chorób
Jedną z kluczowych misji WHO jest zapobieganie, łagodzenie i całkowite powstrzymanie rozprzestrzeniania się śmiertelnych infekcji. W wyniku bezprecedensowego globalnego partnerstwa WHO certyfikowała ospę prawdziwą wyeliminowaną w 1980 roku. Ospa była wysoce zaraźliwą i śmiertelną chorobą, która w samym tylko XX wieku pochłonęła około 300 milionów istnień ludzkich. Globalna Inicjatywa Eradykacji Polio WHO współpracuje i wspiera wysiłki, które pomogły osiągnąć 99,9% redukcję rozprzestrzenianie się polio.
3. Ochrona ludzi przed pandemiami
WHO wykrywa tysiące sygnałów alarmowych dla zdrowia każdego dnia i działa na rzecz ochrony ludzi przed zagrożeniami i konsekwencjami epidemii i pandemii. W ciągu ostatnich dziesięcioleci WHO była na pierwszej linii frontu wszystkich poważnych sytuacji kryzysowych związanych ze zdrowiem: od Wirus Ebola do ptasiej grypy (H5N1), SARS i pandemii COVID-19. Tylko w latach 2020-2021 WHO zareagowała na 87 sytuacji kryzysowych związanych ze zdrowiem oprócz COVID-19. WHO ustanowiła Międzynarodowe Przepisy Zdrowotne (IHR) w 1969 r. i zmienione w 2005 r. jako porozumienie między państwami członkowskimi o współpracy w celu zapobiegania i reagowania do poważnych zagrożeń dla zdrowia publicznego, które mogą przekraczać granice i zagrażać ludziom na całym świecie.
4. Pokój dla zdrowia, zdrowie dla pokoju
WHO odgrywa często niewidoczną rolę w negocjowaniu usług humanitarnych i zdrowotnych podczas wojen i konfliktów. Od 1980 roku WHO wdraża projekty „Zdrowie jako pomost dla pokoju” w Afryce, Azji, Europie i Ameryce Łacińskiej, dostarczając interwencje humanitarne w sytuacjach konfliktowych. Z pomocą WHO w 1990 roku, walczące regiony w Bośni zgodziły się zezwolić na swobodny przepływ karetek pogotowia i pomocy medycznej w nagłych wypadkach, kontynuując szczepienia przeciwko polio oraz kampanie przeciwko gruźlicy i HIV.
5. Wytyczne dotyczące polityki i norm w zakresie zdrowia
WHO jest światowym autorytetem w zakresie wydawania polityk i wytycznych w celu poprawy zdrowia ludzi. W 1981 r. państwa członkowskie WHO przyjęły Międzynarodowy kodeks wprowadzania do obrotu substytutów mleka kobiecego. Do 2020 roku kodeks został wdrożony w 136 krajów, promując karmienie piersią dla milionów dzieci. W 2003 r. państwa członkowskie WHO przyjęły pierwszy na świecie traktat w sprawie zdrowia publicznego – Ramową konwencję o ograniczeniu użycia tytoniu (FCTC). Traktat, obecnie obowiązujący w 181 krajach, chroni obecne i przyszłe pokolenia przed niszczycielskim wpływem tytoniu. Od 2021 r. używanie tytoniu spadało w 150 krajach dzięki wdrożeniu FCTC.
6. Zapobieganie chorobom poprzez szczepienia
WHO odegrała pionierską rolę w dostarczaniu szczepionek zapobiegającym chorobom. Organizacja ustanowiła Rozszerzony Program Szczepień w 1974 roku, aby wspierać wprowadzanie szczepionek dziecięcych na całym świecie, ukierunkowanych na wiele chorób w tym samym czasie, nie pozostawiając nikogo w tyle. Mamy teraz szczepionki chroniące nas przed ponad 20 zagrażającymi życiu chorobami, pomagając ludziom w każdym wieku żyć dłużej i zdrowiej. Szczepienia zapobiegają obecnie 3,5-5 milionom zgonów rocznie z powodu chorób takich jak tężec, krztusiec, grypa i odra.
7. Sprostanie wyzwaniom zdrowotnym związanym z klimatem
Zmiana klimatu jest największym zagrożeniem dla zdrowia, przed którym stoi dziś ludzkość. Wpływa na jakość powietrza, wodę pitną, zaopatrzenie w żywność, warunki sanitarne, schronienie i środowisko jako całość. WHO jest w czołówce w rozwiązywaniu rosnącego ryzyka związanego z wyzwaniami zdrowotnymi związanymi z klimatem, ustanawiając program zmiany klimatu i zdrowia w 1990 roku.
+1 Ratowanie życia matek i dzieci
Jedno z największych osiągnięć zdrowia publicznego ostatnich dziesięcioleci związane jest ze zdrowiem kobiet i dzieci. W wyniku dramatycznego wzrostu liczby wykwalifikowanych opiekunów porodowych, szczepień dziecięcych i wprowadzenia metod, takich jak zintegrowane zarządzanie chorobami wieku dziecięcego WHO (IMCI), przeżywa dziś więcej matek i dzieci niż kiedykolwiek wcześniej. Od roku 2000 do chwili obecnej śmiertelność dzieci poniżej piątego roku życia i ciężarnych matek zmniejszyła się o połowę – imponujący postęp w ochronie zdrowia osób najbardziej narażonych. Bardziej palące problemy, takie jak zdrowie psychiczne, otyłość, wpływ COVID-19, stawiają coraz większe wyzwania wymagające nowych rozwiązań i odnowionej energii.
+2 Troska o tych, którzy się nami opiekują
Osiągnięcia w zakresie zdrowia publicznego były możliwe dzięki niestrudzonym wysiłkom pokoleń pracowników służby zdrowia na całym świecie. WHO promuje pracę pracowników służby zdrowia, którzy dokonali wszystkich tych przełomowych wydarzeń w dziedzinie zdrowia, od wyeliminowania ospy po dramatyczny postęp w leczeniu HIV.
Dalsze promowanie roli pracowników służby zdrowia, w szczególności pielęgniarek, w osiąganiu programu „Zdrowie dla wszystkich”, WHO mianowała w 2017 r. naczelnego pielęgniarza jako członka swojego zespołu kierowniczego. Globalna strategia WHO dotycząca zasobów ludzkich na rzecz zdrowia: siła robocza 2030 doprowadziła do prawie 30% wzrostu pracowników służby zdrowia na świecie w latach 2016-2020. Strategia koncentruje się na przewidywanym niedoborze 10 milionów pracowników służby zdrowia do 2030 r., co stanowi kluczowe wyzwanie dla osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju związanych ze zdrowiem.
+3 Zwalczanie chorób niezakaźnych i zdrowia psychicznego
Cieszenie się dobrym zdrowiem oznacza nie tylko życie bez chorób, ale także osiągnięcie stanu pełnego dobrostanu fizycznego, psychicznego i społecznego. WHO pracuje nad ochroną ludzi przed kluczowymi zagrożeniami prowadzącymi do chorób przewlekłych, takimi jak palenie tytoniu, brak aktywności fizycznej, szkodliwe spożywanie alkoholu i niezdrowa dieta. Zagrożenia te prowadzą do chorób i stanów, takich jak cukrzyca, rak, udar oraz związanych z nimi urazów i cierpienia, które odpowiadają za 74% wszystkich zgonów na świecie.
Pionierskie prace WHO, w tym pierwsza globalna strategia zapobiegania i kontroli chorób niezakaźnych z 2000 r., pierwszy raport Światowego Zdrowia na temat zdrowia psychicznego z 2001 r. „Nowe zrozumienie, nowa nadzieja”, Globalny Program Działań na rzecz Zdrowia Psychicznego (mhGAP) z 2008 r., oraz Inicjatywa Eliminacji Raka Szyjki Macicy z 2018 r., by wymienić tylko kilka przykładów, dostarcza krajom wskazówek ratujących życie, tak aby kolejne miliony ludzi żyły dłużej w dobrym zdrowiu.
+4 Zwalczanie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe
Przez dziesięciolecia byliśmy świadkami zarówno niewłaściwego, jak i nadużywania współczesnej medycyny. W rezultacie nasza wspólna obrona przed chorobami osłabła. Doprowadziło to do pojawienia się nowych mikroorganizmów odpornych na znane leki, które zagrażają postępowi, jaki poczyniliśmy w zakresie lepszego zdrowia i dłuższego życia. Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe jest rozwojem i globalnym zagrożeniem dla zdrowia.
WHO opracowała globalny plan działania w 2015 r., ostrzegając świat o oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe i mobilizując kraje do wykrywania, zapobiegania i zarządzania tym kryzysem. Wraz z Organizacją ds. Wyżywienia i Rolnictwa, Programem Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska i Światową Organizacją Zdrowia Zwierząt WHO utworzyła sojusz „Jedno zdrowie”, którego celem jest zwalczanie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe na całym świecie. Agencje podpisały przełomową umowę w 2022 r., aby zacieśnić współpracę na rzecz zrównoważonej równowagi i optymalizacji zdrowia ludzi, zwierząt, roślin i środowiska. Umowa zapewnia ramy prawne umożliwiające sprostanie wyzwaniom związanym z ludźmi, zwierzętami, roślinami i ekosystemami w poszczególnych krajach i na arenie międzynarodowej, przyczyniając się do globalnego bezpieczeństwa zdrowotnego.
+5 Guided by science and innovation
Sukcesy zdrowotne ostatnich dziesięcioleci nie byłyby możliwe bez koncentracji i zaangażowania WHO w naukę i innowacje. W 1972 roku WHO ustanowiła Specjalny Program Badań i Szkoleń w zakresie Rozrodu Człowieka „HRP” poświęcony badaniom nad zdrowiem i prawami seksualnymi i reprodukcyjnymi.
W 1975 roku WHO założyła i rozpoczęła prowadzenie Specjalnego Programu Badań i Szkoleń w zakresie Chorób Tropikalnych „TDR”, globalnego programu współpracy naukowej, który pomaga ułatwiać, wspierać i wpływać na wysiłki na rzecz zwalczania chorób związanych z ubóstwem.
W napędzanym technologią XXI wieku WHO zapewnia, że nauka pozostaje ostatecznym przewodnikiem w jej pracy. W ramach swojego programu transformacji w 2019 r. WHO utworzyła nowy Wydział Nauki działający w obszarach zdrowia publicznego.
Utworzenie Działu Naukowego okazało się strzałem w dziesiątkę, aby pomóc w walce z pandemią COVID-19, w szczególności poprzez szybkie reagowanie na podstawie rygorystycznych danych naukowych oraz pomoc w koordynowaniu opracowywania i dystrybucji szczepionek przeciwko tej chorobie, z naciskiem na równość. Ponadto w 2021 r. WHO powołała Radę Naukową, organ konsultacyjny zrzeszający czołowych naukowców na świecie, w celu udzielania porad dotyczących pojawiających się zagadnień naukowych i technologii o wysokim priorytecie, które mogą bezpośrednio wpłynąć na zdrowie na świecie lub je ulepszyć. Dzięki tym inicjatywom WHO pozostaje w czołówce nauki, zapewniając, że nowe narzędzia i produkty mogą przynosić korzyści wszystkim ludziom, którzy ich potrzebują.
Źródło informacji:
https://www.who.int/campaigns/75-years-of-improving-public-health/stories
https://www.gov.pl/web/psse-kutno/7-kwietnia-2023-r-swiatowy-dzien-zdrowia-swiatowa-organizacja-zdrowia-bedzie-obchodzic-swoje-75-urodziny